دستیار ویژه رییس سازمان در همکاری‌های بین‌المللی و رئیس مرکز امور بین‌الملل و کنوانسیون‌های سازمان حفاظت محیط زیست چگونگی حضور هیئت ایرانی در روند مذاکرات این اجلاس و ۱۰ بندی با مشورت ایرانی‌ها و بنا‌بر خواسته آنها در توافق نهایی لحاظ شده است، را تشریح کرد .
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی سازمان حفاظت محیط زیست (پام ) ، اجلاس پاریس علاوه بر حوزه محیط زیست، آثار متعددی در حوزه‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی خواهد داشت. در گفت و گوی زیر با دکتر مجید شفیع‌پور، دستیار ویژه رییس سازمان در همکاری‌های بین‌المللی و رئیس مرکز امور بین‌الملل و کنوانسیون‌های سازمان حفاظت محیط زیست به چگونگی حضور هیئت ایرانی در روند مذاکرات این اجلاس و ۱۰ بندی با مشورت ایرانی‌ها و بنا برخواسته آنها در توافق نهایی لحاظ شده است، می پردازیم.
یکی از مهم‌ترین این بندها جایگزین‌کردن اهداف کیفی به جای کمی برای جلوگیری از آسیب‌های وارده بر اقتصاد کشور بوده و باعث شد تا ادبیات کاربردی هیئت ایرانی جایگزین شود:
این مصاحبه که توسط طهورا شهبازی از «وقایع اتفاقیه» صورت گرفته در ادامه می‌آید:
در کل اگر بخواهیم خلاصه‌ای از دستاوردهای ایران بگوییم، نقش ایران در اجلاس سراسری پاریس چه بود؟
شفعیع پور: در فرآیند شکل‌گیری توافق نامه پاریس که در ۱۲ دسامبر ۲۰۱۵ از سوی ۱۹۵ کشور از اعضای کنوانسیون تغییرات آب و‌هوا تصویب شد، جمهوری اسلامی ایران در قالب بلوک مذاکره‌کننده‌ای موسوم به گروه ۷۷ و چین که با عضویت ۱۳۵ کشور در حال توسعه تشکیل شده بود، تلاش کرد حرکت‌ها، مواضع و انتظارات خود را تنظیم کند. در ذیل همین گروه، گروه دیگری به نام زیرگروه کشورهای هم‌فکر که حدود ۳۰ کشور در آن قرار گرفتند نیز وجود دارد. این ۳۰ کشور بالغ بر ۵۰ درصد از جمعیت کل جهان و ۵۰ درصد از تولید ناخالص اقتصاد جهانی را دارند که جمهوری اسلامی ایران هم درون زیرگروه کشورهای هم‌فکر تلاش می‌کرد مواضع خود را دنبال کند.
ایران عملا به دنبال تحقق ۱۰ دیدگاه بود که البته بعضی از این ۱۰ دیدگاه با پاره‌ای از کشورهای در حال توسعه درون گروه ۷۷ کاملا مغایرت داشت و حتی بعضا با پاره‌ای از کشورهای گروه هم‌فکر هم زاویه هایی داشت. اما آنچه به عنوان دستاورد یا تأثیرگذاری برتوافق‌نامه پاریس برای کشور ما مورد انتظار بود در ۱۰ سرفصل اصلی می توان ذکر کرد. خوشبختانه موفق شدیم تمامی این ۱۰ سرفصل را با‌وجود آسیب‌ها و آفت‌هایی که می‌توانست برای اقتصاد، محیط زیست و کل جامعه ما داشته باشد حذف و ادبیات متناظر در برگیرنده منافع ملی جایگزین آن شد.
مهم‌ترین این دستاوردها چه بود؟
شفیع پور: از مهم‌ترین مباحث، تعیین یک هدف کمی طولانی‌مدت بود؛ تلاش می‌کردند تا تعدادی از کشورها بین ۴۰ تا ۷۰ درصد و برخی کشورها تا ۹۰ درصد استفاده از سوخت‌های فسیلی و انتشار کربن را حتی قبل از ۲۰۵۰ میلادی محقق کنند. اما به‌طور طبیعی این می‌توانست با منافع ملی ما به عنوان یک کشور صادر‌کننده نفت و فرآورده‌های نفتی مغایرت باشد. از طرف دیگر مباحث مطرح‌شده در پی این بود که باید انتشار گازهای گلخانه‌ای کشورها تا سال ۲۰۳۰ به اوج خود برسد و سپس مسیر نزولی را طی کند. در این صورت برای دیگر کشورها و برای رشد اقتصادی و توسعه پایدار جمهوری اسلامی ایران چه مغایرتی را به‌وجود می‌آورد، چون ما نیازمند مصرف انرژی برای دستیابی به رشد اقتصادی و توسعه پایدار هستیم و طبیعتا داشتن زمان‌بندی‌هایی چون ۲۰۳۰ یا ۲۰۵۰ چه از بُعد ملی و چه از بُعد بین‌المللی ضرر‌هایی را می‌توانست برای ما داشته باشد که با حذف کامل و جایگزین‌کردن اهداف کیفی به‌جای کمی با قید درصد و زمان‌بندی موفق شدیم هدف را تا پایان سال ۲۱۰۰ یعنی در آستانه ورود به قرن ۲۲ و با ثبات غلظت گازهای گلخانه‌ای در اتمسفر دنبال کنیم.
براساس آن تعیین شد تا اهداف کمی لازم در قالب افزایش میانگین دمای سطح کره زمین باشد که به‌طور طبیعی بین عده‌ای از کشورها اختلاف‌نظر بود و پیشنهاد خیلی کمتر از دو درجه سلسیوس، پیشنهاد میانه‌ای بود که ایران داد و دقیقا ادبیات کاربردی هیئت ایرانی بود که جایگزین شد تا هم بار مثبت داشته باشد و هم اینکه نزدیک به آن یک و نیم درجه مدنظر اکثریت حاضر در جمع باشد. از طرف دیگر به اوج‌رسانی گازهای گلخانه‌ای که برای حدود ۲۰۳۰ مدنظر و با هدف کربن‌زدایی و اقلیم خنثی از کربن دنبال می‌شد را متوقف کردیم و با جایگزینی واژه‌های اقتصاد یا انتشار کمِ کربن و یا گذار به اقتصاد کم‌کربن برای اهداف توسعه پایدار مباحث را در سند نهایی گذاشتیم.
مسئله انتقال فناوری به چه‌صورت است و چه اقداماتی ذیل آن قرار است انجام گیرد؟
شفیع پور: هدف سوم توسعه و انتقال فناوری بود که درباره فناوری‌های سازگار با اقلیم کشورهای توسعه‌یافته تا الان به‌صورت شفاهی تعهداتی می طلبیدند. اما این بار رسما کشورهای توسعه‌یافته ملزم شدند همه مواردی که از نظر ظرفیت‌سازی یا انتقال تکنولوژی و منابع مالی لازم هست را مکتوب کنند و گزارش دهند که چقدر به تعهدات‌شان پایبند بودند. یعنی گزارش رسمی کشورهای توسعه‌یافته در واکنش به نیازهای مندرج در تفاهم‌نامه، یکی دیگر از موارد مدنظر ایران بود. با تهیه گزارش ملی کشورها که نیازهای فناوری، ظرفیت‌سازی و مالی را به صورت مکتوب تهیه و به دبیرخانه کنوانسیون تسلیم می‌کند این اتفاق رخ می دهد.
محور چهارم یا سرفصل چهارم مدنظر ما در ارتباط با ظرفیت‌سازی بود که غالبا به‌صورت کلماتی غیرمقید اشاره می‌شود و همه هم خودشان را معتبر و پایبند می‌دانند، اما هیچ سازوکار و ساختار رسمی برای ظرفیت‌سازی کشورهای در حال توسعه از سوی کشورهای در حال توسعه وجود نداشت. ما همواره دنبال این بودیم که ساختاری رسما ذیل کنوانسیون ایجاد شود تا به مسئولیت ظرفیت‌سازی در کشورهای در حال توسعه از سوی کشورهای توسعه‌یافته بپردازد که خوشبختانه این هم از تصمیمات پاریس بود.
به‌چه‌صورت این ظرفیت‌سازی ایجاد شد؟
شفیع پور: ساختار جدیدی به نام کمیته ظرفیت‌سازی پاریس ایجاد شد.
هدف دیگر در ارتباط با تلاش‌هایی بود که کشورهای در حال توسعه در هم‌سویی با سازگاری با اثرات سوء تغییر اقلیم انجام می‌دهند تا بشود تعدیل انتشار گازهای گلخانه‌ای به عنوان تعهدات آنها را محاسبه کرد. به‌عبارتی اگر به‌واسطه خشکسالی یا کاهش بارش و منابع مالی، ریزگردها را داریم و اگر تلاشی می‌کنیم، چه اجرائی و چه مالی برای سازگاری با این اثرات خشکسالی یا سیل‌ها؛ شاید اینها بتواند جزء فعالیت‌های مفید در عرصه تعدیل هم قرار گیرد و تعدیل ما را در بخش‌های گوناگون اقتصادی نه‌تنها بر بخش انرژی و صنایع انرژی، بلکه بر نیروگاه‌ها یا صنایع نفتی هم متمرکز کند و سایر فعالیت‌های‌مان هم بتواند مزایای جانبی تعدیلی آن را مدنظر قرار دهد.
اقدام ششم ما درباره اقدامات واکنشی است که برای ایران به عنوان کشوری با این اقتصاد و وابسته‌بودن آن به صادرات نفت مهم بود. همچنین اقداماتی که کشورهای جهان انجام می‌دهند، به‌ویژه مصرف‌کننده‌های نفت خام و گاز و تعهدات تعدیل انتشار گازهای گلخانه‌ای‌شان که به‌معنی کمتر‌مصرف‌کردن نفت و مشتقات آن و گاز طبیعی باشد و بازار فروش نفت و گاز ایران را کاهش ندهد. تعدیل کشورها باید به‌گونه‌ای تنظیم شود که در واقع رشد اقتصادی آنها با رشد اقتصادی ما در تقابل قرار نگیرد تا اقتصاد ما را متضرر نکند. این هم به‌درستی مخاطب قرار گرفت که تعهد کشورها برای تعدیل نباید به‌گونه‌ای باشد که کشورهای در حال توسعه مشابه ایران را در قالب اقتصاد آسیب‌پذیر از صادرات فرآورده‌های هیدروکربنی مورد هجمه قرار دهد.
کارایی صندوق سبز اقلیم درچه‌حدی است و چه میزان دارایی خواهد داشت؟
شفیع پور: همواره مطرح می‌کردند باید از کشورهایی که ازنظر مالی می‌توانند به صندوق سبز اقلیم کمک کنند، کمک دریافت شود؛ یعنی فقط کشورهای توسعه‌یافته نباشند که سالانه یک‌صد میلیارد دلار این صندوق را تغذیه کنند و باید کشورهای در حال توسعه که اقتصادی بالاتر از اقتصاد متوسط دارند، مسئولیت داشته باشند و ایران به عنوان کشوری که همواره اهدافی برای رشد اقتصادی و میل به توسعه پایدار دارد، پذیرای این نبود. به‌این‌ترتیب ما مخالفت خودمان را مشخصا با این موضوع که فقط کشورهای صنعتی و توسعه‌یافته هستند که ارگان‌های دولتی‌شان باید سالانه حداقل صد میلیارد دلار را تأمین کنند در سند گنجاندیم و اینکه اگر کشوری داوطلبانه رغبت داشت می‌تواند کمک کند، اما این دیگر تکلیف نیست.
گویا شرایط تنبیهی برای کشورهایی که از قواعد این توافق پیروی نکنند، وجود ندارد؟
شفیع پور: بحث رژیم حقوقی پایبندی به تعهدات در قالب دو رژیم سخت و نرم بود. رژیم سخت اقدامات حقوقی، دادگاهی، تنبیهی و جریمه و وضع تحریم‌ها بود و در مقابل اقدامات تسهیلی، تشویقی و همراهی بود. در واقع در مقابل کشورهای پافشاری‌کننده روی رژیم سخت که ترکیبی از کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه بودند، موفق شدیم رژیم پایبندی تسهیلی و تشویقی و غیرتنبیهی و غیرقابل دادگاه و تحریم‌ها را دنبال کنیم.
از دیگر تلاش‌های مدنظر جمهوری اسلامی ایران، بحث ایجاد تعادل بین منابع مالی که در اختیار صندوق اقلیم سبز قرار می‌گیرد، بود؛ یعنی ۵۰ درصد در تعدیل و ۵۰ درصد در سازگاری هزینه شود که این هم دقیقا در سند گنجانده شد.
به عنوان ردیف آخر نیز خواست جمهوری اسلامی ایران نبودن محدودیت‌ها بر بخش‌های دریانوردی و هوانوردی بود تا برای کشورهایی که ناوگان کشتیرانی یا هواپیمایی نسبتا فرسوده و قدیمی دارند و خیلی هزینه‌بر است، هیچ‌گونه جریمه یا الزامی را به‌وجود نیاورد که به عنوان آخرین دستاورد ما از کل سند حذف شد.
عده‌ای معتقد بودند که ایران در این اجلاس فعالیتی نداشته و انفعال از خود نشان داده، این‌طور است؟
شفیع پور: اگر انفعال بوده، شاید فقط در مراسم اختتامیه و زمانی که کشورها از کشور میزبان تشکر می‌کردند و رسانه‌ها حضور داشتند، نبودیم. ما به‌دلیل رابطه صمیمانه همواره مورد قدردانی کشور میزبان و رئیس کنفرانس آقای فابیوس قرار گرفتیم. فقط من شش دیدار در سه هفته با هیئت‌رئیسه داشتم که مشورت‌های گوناگونی درباره چگونگی توفیق پاریس به آنها داده شد؛ جدا از آن حداقل دو دیدار در سطح وزرا در مسیر آماده‌سازی و در نشست‌های گوناگون در پاریس از سوی خانم ابتکار انجام شد و در نشست پیش از کنفرانس هم دیدگاه‌ها و نظرات خود را درباره سند اعلام کردیم.
نظر دهید